አሲዳማ አፈርን በኖራ በማከም የስንዴ ምርታማነትን ማሣደግ እንደሚቻል የአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል አስታወቀ፡፡

የአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል በአዊ ዞን በጓጉሳ ሽኩዳድ ወረዳ ከግብርና ዕድገት ፕሮጀክት II በተገኘ የበጀት ድጋፍ አሲዳማ አፈርን በኖራ በማከም የስንዴ ምርታማነትን የማሣደግ የቅድመ-ማስፋት ማከናወኑን ገለፀ፡፡የአማራ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት ዋና ዳይሬክተር ዶ/ር ጥላዪ ተ/ወልድ እንደተናገሩት የአማራ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዪት በመንግስት የተሰጡትን ሶስት ዋና ዋና ተልዕኮዎች ማለትም ምርትና ምርታማነት ሊያሻሻሉ የሚችሉ ቴክኖሎጂዎችን በማላመድ ላይ የተመሰረተ የምርምር ሂደት(ቴክኖሎጂ) ማውጣት፤ የወጡትን የመነሻ ቴክኖሎጂዎች ማባዛት እንዲሁም ቴክኖሎጂዎችን በስፋት ለአርሶአደሮች የማስተዋወቅና ፍላጎት እንዲፈጠርላቸው የማድረግ ስራዎች ያከናውናል ብለዋል፡፡  ኢንስቲትዩቱ  በተለያዩ የክልሉ አካባቢዎች ሰባት የምርምር ማዕከላት ያሉት ሲሆን ከነዚህ ሰባት የምርምር ማዕከላት የአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል አንዱ መሆኑን ገልፀዋል፡፡ የአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል አንጋፋ የምርምር ማዕከል ሲሆን ከዚህ ቀደም የምዕ/ጎጃም፤ የምስ/ጎጃም፡ አዊና ደ/ጎንደር ዞኖችን ሽፍኖ የሚሰራ የምርምር ማዕከል እንደነበር ጠቅሰው ከቅርብ ጊዜ ወዲህ የፌደራል ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት ምስራቅ ጎጃም ላይ አዲስ የምርምር ማዕከል በማቋቋሙ ምክንያት የአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል በምዕ/ጎጃም፤ አዊና ደ/ጎንደር ዞኖች ትኩረት አድርጎ እየሰራ ይገኛል ብለዋል፡፡  እንደ አገር 40 ፐርሰንት የሚሆነው መሬት በአፈር አሲዳማነት የተጠቃ ሲሆን ከሚታረሰው መሬት ደግሞ 28 ፐርሰንት የሚሆነው በአፈር አሲዳማነት የተጠቃ መሆኑን አክለው ጠቅሰዋል፡፡ የምዕራብ አማራው ደጋማው አካባቢ የአፈር አሲዳማነት ችግር ያለበት መሆኑን የገለፁት ዋና ዳይሬክተሩ በዚህ ችግር ምክንያት አንዳአንድ አካባቢዎች ከምርት ውጭ መሆናቸውን ተናግረዋል፡፡ ለምሳሌ በአዊ ዞን ደጋማ አካባቢዎች  አርሶ አደሮቹ የእርሻ መሬታቸውን በተለያዩ ዛፎች እንደ ዲክረንስ ያሉ ዛፎችን ሲተክሉ ይታያሉ ብለዋል፡፡ እንደ ምክንያት የጠቀሱት አፈሩ በጣም አሲዳማ በመሆኑ ሌሎች ሰብሎችን ማብቀል ባለመቻሉ ነው ብለዋል፡፡  ስለሆነም ይህን ችግር ለመፍታት በአማራ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት የአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል ካሳለፍነው አመት ጀምሮ በዋናነት በምስራቅ ጎጃም፣ በምዕራብ ጎጃምና በአዊ ብሄረሰብ አስተዳደር ዞኖች ደጋማ አካባቢዎች  አሲዳማ አፈርን በኖራ በማከም በምርምር ያወጣቸውን ለደጋማ አካባቢዎች ተስማሚ የሆኑና የተሻለ ምርት መስጠት የሚችሉ የስንዴ ዝርያዎችን ጨምሮ ወደ ነዚህ አካባቢዎች በመውሰድና በማላመድ እንዲሁም በማስተዋወቅ ፍላጎት አንዲፈጠር  ሃላፊነት ተረክቦ እየሰራ ይገኛል ብለዋል፡፡ 

በአውሮፓውያኑ በ2023 ከውጭ የሚገባውን የስንዴ ምርት ሙሉ በሙሉ በሀገር ውስጥ ምርት ለመሸፈን መታሰቡን የጠቀሱት ዋና ዳይሬክተሩ እንደ አገር ከውጭ የሚገባውን የስንዴ ምርት ለመቀነስ ወይንም ለማስቆም የተያዘው ዕቅድ ላይ በርካታ ስትራቴዎች ውስጥ አንደኛው ስትራቴጂ በደጋማ አካባቢዎች ወይንም አሲዳማ ባለባቸው ቦታዎች ኖራን በማቅረብ ከምርት ውጭ የሆኑትን ቦታዎች መልሶ ወደ ስንዴ ምርት እንዲገቡ የማድረግ ስራ ነው ብለዋል፡፡   የአማራ ክልል ምክትል  ቢሮ ኃላፊ ዶ/ር ሰለሞን አሰፋ በበኩላቸው በአማራ ክልል ከአስራ አምስት ዞኖች መካከል አስሩ የአሲዳማነት ችግር ያለባቸው መሆኑን ጠቅሰው  እንደ አዊ ዞን ከፍተኛ ዓመታዊ የዝናብ መጠን ያላቸው ደጋማ የክልላችን አካባቢወች የአፈር አሲዳማነት መከሰትና መስፋፋት ችግር ተጋላጭ በመሆናቸው የሰብል ምርታማነት እንዳያድግና እንዳይስፋፋ ዋነኛ ማነቆ ሁኗል ብለዋል፡፡ በግብርና ቢሮ በኩልም በሰሜን ሸዋ መርሃቤቴ እና በደጀን የኖራ/ጁብሰም/ ፋብሪካ በመትከል የኖራ አቅርቦቱን ለማሻሻል እየሰራ ነው ብለዋል፡፡ የኖራ አቅርቦቱ በከልል ደረጃ መሬቱ እንዲያገግም ለማድረግ ከፍተኛ ኩንታል በየአመቱ ሊወሰድ የሚችል በመሆኑ ይህን ችግር ለመቅረፍ አማራጭ መንገዶችን ማየት ይጠይቃል ብለዋል፡፡ ለዚህም የአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል ያቀረባቸው አማራጭ ስራዎች በየአመቱ በርካታ ኩንታል የሚጠይቀውን በመመጠን(በአራት ዕጥፍ በመቀነስ) እንድንጠቀም የሚያደርግ ስለሆነ ወጪንና የአቅርቦት ችግርን የሚፈታና የምርት ጭማሪን የሚያሣድግ ነው ብለዋል፡፡  ቴክኖሎጂ ራሱን የሆነ ደረጃ እንዳለው የገለፁት ም/ቢሮ ኃላፊው አርሶ አደሩ ሁሉንም ቴክኖሎጂ በአንድ ጊዜ  መቀበል ባለመቻሉ በአማራ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት፣ በግብረ ሰናይ ድርጅቶች እና በሌሎች ባለድረሻ አካላት በኩል የቴክኖሎጂ ትውውቅ ስራ እየተሰራ ነው ብለዋል፡፡ ለአርሶ አደሩ ፍላጎት በመፍጠር ቴክኖሎጂውን አይቶ አዋጭ መሆኑን ካረጋገጠ  በኋላ ከዚህ በፊት ምርት መስጠት የማይችሉ ቦታዎች ወደ ምርት እንዲገቡ የማድረግ ስራም ጭምር ተሰርቷል ብለዋል፡፡ እንደ ክልል በያዝነው በጀት ዓመት የቀረበው የኖራ ፍላጎት 23000 ኩንታል ኖራ ብቻ መሆኑን የጠቀሱት ም/ ቢሮ ኃላፊው የኖራ ቴክኖሎጂው አዲስ እንደመሆኑ መጠን የኖራ አቅርቦት ችግሩም እንዲሁ ሊሰፋ ይችላል፡፡ ስለዚህ አርሶአደሮች በመደራጀት ፍላጎታቸውን ለወረዳ፣ ለዞንና ለክልሉ ባለው መዋቅር እስካሳወቁ ድረስ የግል ባለሀብቱ፣ የተደራጁ ወጣቶች እንዲሁም የስሚንቶ ፋብሪካዎች  የኖራ ምንጭ ያላቸውን አካባቢዎች በመለየት የኖራ ወፍጮ በመትከል የኖራ አቅርቦት ችግርን ሊፈቱ ይችላሉ ብለዋል፡፡ 

አቶ ይሄነው አወቀ በአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል የሶሺዮ - ኢኮኖሚክስና ግብርና ኤክስቴንሽን ዳይሬክተር በበኩላቸው እንደገለፁት የአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል የስንዴ ምርትና ምርታማነትን ለመጨመር ባለፉት አመታት በአፈር አሲዳማነት የተጠቁ ቦታዎችን በኖራ ለማዕከም ብዙ የምርምር ሂደቶችን በመስራት የተሻለ ውጤት ማስመዝገብ ችሏል ብለዋል፡፡ ይህም ውጤት በምክረ ሀሳብ ከተመከረው አንድ አራተኛውን በመጠቀም ከፍተኛ ምርት ማምረት እንደሚቻል የሚያሳይ በመሆኑ  ቴክኖሎጂውን በቅድመ ማስፋት ስራ እየተሰራ መሆኑን ገልፀዋል፡፡ በያዝነው በጀት ዓመት በአዊ ዞን በጓጉሳ ሽኩዳድ ወረዳ አብችክሊ ቀበሌ አስር(10) ሄክታር መሬት ላይ አንድ አራተኛ በሚሆን የኖራ መጠን በኩታገጠም የስንዴ ምርት ማምረት ተችሏል ብለዋል፡፡ ተመራማሪው የስራውን ሂደት ሲገልፁ መጀመሪያ ወደ ስራው ሲገባ የመሬቱን የአሲዳማነት መጠን ለማወቅና ለመሬቱ የሚያስፈልገውን የኖራ መጠን ለመወሰን የአፈር ናሙና በመውሰድ በላብራቶሪ ምርመራ የመለየት ስራ ተሰርቷል ብለዋል፡፡ በላብራቶሪ ውጤት መሰረት የአፈሩ አሲዳማነት መጠን ለአንድ ሄክታር ሙሉ በሙሉ ከተጠቀምን 48 ኩንታል ኖራ የሚፈልግ ቢሆንም አንድ አራተኛውን ብቻ በመጠቀም በኩታገጠም የተዘራው አስር ሄክታር መሬት በስሌቱ መሰረት 120 ኩንታል ብቻ መጠቀም ተችሏል ብለዋል፡፡ ከዚህ በተጨማሪ የስንዴን አመራረት ለማስተማር ደንዳ የተባለ የስንዴ ዝርያ ለአካባቢው የተሻለ ምርት የሚሰጥ መሆኑን አርሶ አደሮች ስለመረጡት ዝርያውን ማባዛት ተችሏል ብለዋል፡፡ በሌሎች አካባቢዎች በተለይ ባለፈው ዓመት በምስራቅ ጎጃም በማቻከልና ጎዛምን ወረዳዎች ምንም ሰብል ማብቀል በማይችል መሬት ላይ እንደ እንጉዳይ እና ግብጦ ብቻ ማብቀል በሚችሉ ቦታዎች 100 ሄክታር የሚሆን መሬት ላይ ይህ ቴክኖሎጂ ተሞከሮ ውጤታማ በመሆኑ ወደ ሌሎች ዞኖችና ደጋማ አካባቢዎች ለማስፋት ስራዎችን እየሰራ ነው ብለዋል፡፡ በዚህ ዓመት በምዕራብ ጎጃም እንደ ደጋ ዳሞት በአሲዳማ አፈር በተጠቁ ወረዳዎች በኖራ በማከም አስር ሄክታር መሬት ላይ ታይ በተባለ የስንዴ ዝርያ መሸፈን እንደተቻለ ተናግረዋል፡፡

በጓጉሳ ወረዳ የአብስላ ዋርዳ ቀበሌ ነዋሪ የሆኑት አርሶ አደር በሪሁን አያሌው እንደተናገሩት በቀበሬው 10 ሄክታር ማሳ በኩታ ገጠም በስንዴ ሰብል መሸፈኑን ተናግረው  ከዚህ በፊት በባህላዊ አመራረት ዘይቤ እየዘራን ብዙም ተጠቃሚ አልነበርንም ብለዋል፡ኖራንም ቢሆን ከዚህ በፊት በማሳቸው ከዘር ወቅት በፊት ከ4-5 ወር ቀድመው እንደሚጠቀሙ እና ውጤታማ እንዳልነበሩ የሚናገሩት አርሶአደሩ የአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል ኖራን አንድ አራተኛውን  በዘር ወቅት በመስመር እንድንጠቀም ማድረጉ የሰብሉ ቁመና የተሻለ ምርት እንደሚያስገኝ ተስፋ ሰጭ ነው ብለዋል፡፡ ለጊዜው ጥርጣሬ እንዳደረባቸው  ጠቅሰው  መንግሰት ለአርሶአደሩ የተሻለ ነገር ይዞ እንደሚቀርብ ስላመን በድፍረት የባለሙያዎችን ምክር በመስማት ልንዘራ ችለናል ብለዋል፡፡ ይህ መሬት የስንዴ ሰብል ሲያመርት የነበረ ቢሆንም ውጤቱ በጣም ዝቅተኛ ከ4-6 ኩንታል በላይ ምርት የማይሰጥ ነበር ያሉት አርሶ አደሩ፤ በዚህ ዓመት ግን  ከ10 ኩንታል በላይ የስንዴ ምርት ሊመረት እንደሚችል ይገመታል ብለዋል፡፡  ከዚህ በፊት የአካባቢውን የስንዴ ዝርያ እንደሚዘሩ ጠቅሰው የአዴት ምርምር ማዕከል ከኖራው በተጨማሪ የተሻለ ዝርያና ሌሎች አሰራሮችን ጨምሮ በማቅረቡ ውጤታማ መሆን እንደቻሉ አክለው ተናግረዋል፡፡  በመጨረሻም  አርሶ አደሩ ምርጥ ዘሮችና የተሸሻሉ አሰራሮች በበቂ መጠንና ወቅት ቢቀርብልን በአጭር ጊዜ ውስጥ ኑሮአችን መሻሻል ይችላል፡፡ከእኛም አልፎ ለሌሎች መትረፍ እንችላለን ብለዋል፡፡

በመስክ ቀኑ ከክልል ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት ዳይሬክተሮችና ተመራማሪዎች፣ ከክልል ግብርና ቢሮ ኃላፊዎችና ባለሙያዎች፣ ከአዴት ግብርና ምርምር ማዕከል ዳይሬክተሩና ተመራማሪዎች፣ ከአዊና ከምዕራብ ጐጃም ዞን ግብርና መምሪያ ኃላፊዎችና ባለሙያዎች፣ ከዘር አባዥ ድርጅቶች፣ መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች፣ ከጓጉሳ ሽኩዳድ ግብርና ጽ/ቤት የስራ ኃላፊዎችና ባለሙያዎች የልማት ጣቢያ ሠራተኞችና ጥሪ የተደረገላቸው አርሶ አደሮች ተሣትፈዋል፡፡

በአማራ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት የአንዳሳ እንስሳት ምርምር ማዕከል በቡሬ ዙሪያ ወረዳ ደንቡን ቀበሌ እያከናወነ ያለው የተሸሻሉ የእንስሳት መኖ ዝርያዎች ቅድመ- ማስፋት የምርምር ስራ ውጤታማ መሆኑን በተካሄደው የመስክ ቀን  አስታወቀ፡፡

የአማራ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት ዋና ዳይሬክተር ዶ/ር ጥላዩ ተ/ወልድ በመክፈቻ ንግግራቸው ላይ የአንዳሳ እንስሳት ምርምር ማዕከል በኢንስቲትዩቱ ስር ከሚገኙት 7 የምርምር ማዕከላት ውስጥ አንዱ እና በእንስሳት ዝርያ ማሻሻል፣ በእንስሳት መኖና በእንሰሳት ጤና ላይ ሰፊ የምርምር ስራ የሚሰራ በክልሉ ብቸኛው የምርምር ማዕከል መሆኑን ገልፀዋል፡፡ የእንስሳት ሀብት ባለቤት መሆን ብንችልም የእንስሳት ሀብታችን ምርትና ምርታማነት እጅግ ዝቅተኛ ደረጃ ላይ የሚገኝ በመሆኑ የሚገባንን ጥቅም አላገኘንም ብለዋል፡፡ ለዚህም ዋና ዋና ምክንያቶች በቂ የተሻሻለ ዝርያ አቅርቦት አለመኖር፣ የመኖ እጥረት፣ በሽታ፣ ቁጥርን እንጅ ጥራትን መሰረት ያላደረገ ኋላ ቀር የእንስሳት እርባታ ዘይቤ መሆናቸውን ዋና ዳይሬክተሩ ገልፀዋል፡፡ የአንዳሳ እንሰሳት ምርምር ማዕከል በም/ጎጃም ዞን ቡሬ ዙሪያ ወረዳ የመስክ ቀን አዘጋጅቶ የተለያዩ የእንስሳት መኖ ዝርያዎችን ከአርሶ አደር የምርምር ስርፀት ቡድን ጋር በመሆን በመስክ ቀን ላይ በመፈተሸ በአርሳደሩ ተመራጭ የሆኑ ዝርያዎችን በማላመድ የመምረጥ ስራ ባለፈው ዓመት መሰራቱን ተናግረው ዛሬ የታዩት ዝሆኔ እና ዴሾ የመኖ ዝርያዎች ለአርሶ አደሮች ከቀረቡላቸው የተመረጡ የመኖ ዝርያዎች መሆናቸውን ገልፀዋል፡፡

ከሰብል ማምረት ጎን ለጎን የተለያዩ የመኖ ዝርያዎች በጓሮ አካባቢ በማልማት ከብት በማድለብ ወይንም የወተት ላሞችን በመያዝ የተሻለ ተጠቃሚነትን ማሳደግ እንደሚቻል ዋ/ዳይሬክተሩ አክለው ተናግረዋል፡፡ በምርምር በኩል የተሻሻሉ የመኖ ዝርያዎች መቅረባቸውን፤ የአመራረትና የአጠቃቀም ስልጠናዎች መሰጠታቸውን ገልፀዋል፡፡

በቀጣይም ከአርሶ አደሩ ጋር በመሆን የእንስሳትና መኖ ዝርያ ማሻሻል ስራዎች እንደሚሰሩ የጠቀሱት ዳይሬክተሩ የዛሬው የመስክ ቀን ዋና ዓላማ እነዚህ የመኖ ዝርያዎች ወደ ሌሎች አርሶ አደሮች በበለጠ እንዲስፋፉ የማስተዋወቅ ስራ መሆኑን ተናግረዋል፡፡

የተሸሻሉ የመኖ ዝርያዎችን ከማስተዋወቅ በተጨማሪ በእንስሳት ዝርያ ማሻሻል እየተሰሩ ያሉ ተግባራት መኖራቸውን ገልፀው የአንዳሳ እንስሳት ምርምር ማዕከል የተሸሻሉ የሆልስቲን ፍሬዥያ ወይንም የፈረንጅ ላሞችን በማቅረብ፤ በተለያዩ የዝርያ ማሻሻያ ዘዴዎች (የሀገረሰብ ከብቶችን በተመሳሳይ ጊዜ ወደ ድራት እንዲመጡ የማድርያ ሆርሞን በመውጋት በሰው ሰራሽ የማዳቀል ዘዴ እና የውጭ ደሞ ያላቸውን ኮርማዎች በማቅረብ ከአገረሰብ ከብቶች ጋር በማዳቀል የተሻለ ዝርያ እንዲኖራቸው የማድረግ እና ምርታማነታቸውን የማሳደግ ስራ እየተሰራ ነው ብለዋል፡፡ የዚህ አካባቢ አርሶ አደሮች የተሻሻሉ የወተት ላሞች ፍላጎት ከፍተኛ መሆንና የተሻሻሉ የመኖ ዝርያዎችን እያለሙ ስለሆነ ወደፊት እነዚህን አርሶ አደሮች ውጤታማ ለማድረግ የተቀናጀ የእንስሳት ሀብት ልማት(የተሸሻሉ ኮርማዎች አቅረቦትና የሰው ሰራሽ ማዳቀል ) ስራዎች በቀጣይ ተጠናክሮ መሰራት እንደሚገባ በአፅንኦት ተናግረዋል፡፡

በአንዳሳ እንስሳት ምርምር ማዕከል ዳይሬክተር ዶ/ር አደባባይ ከበደ በበኩላቸው የአንዳሳ እንስሳት ምርምር ማዕከል ከተመሰረተበት እ.ኤ.አ ከ1964 ዓ.ም. ጀምሮ በአማራ ክልል ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት ስር የምርምር ማዕከል ሆኖ እስከተዋቀረበት ጊዜ ድረስ የፎገራ ሀገረ ሰብ እንስሳት ዝርያን በመጠበቅ፣ የፎገራ ዝርያን ከሆሌስቲን ፍሬዥያን ዝርያ ጋር አዳቅሎ ዲቃላ ዝርያዎችን በማቅረብ፣ የተሻሻሉ የዶሮ ዝርያዎችን አባዝቶ በማቅረብ ለእንስሳት ሀብት መሻሻል አስተዋፅኦ ሲያደርግ መቆየቱን ተናግረዋል፡፡ የምርምር ስራ ከጀመረበት ከ1992 ዓ. ም. ወዲህ ደግሞ የምርምር ተልዕኮ አድማሱን በማስፋት በዳልጋ ከብት፣ በበግ፣ በንብና ሀር ትል ዙርያ የዝርያ ማሻሻልና መጠበቅ፣ የእንስሳት አያያዝ፣ የእንስሳት በሽታ እና መኖና ስነ ምግብ ዙርያ በርካታ የምርምር ስራዎችን እያካሄደ ይገኛል ብለዋል፡፡ በተለይም የፎገራ ዝርያን በመጠበቅና በመረጣ አግባብ ንፁህ የፎገራ ዝርያዎችን በመለዬት የወተት ምርታማነታቸውን ማሻሻል የተቻለ ሲሆን፣ በበግ ምርምር ዙርያም የዋሸራ በግን በማላመድ፣ በማዳቀልና በመረጣ አበረታች ውጤቶችን አስመዘግቧል፡፡ በርካታ የመኖ ዝርያዎችን በማላመድና ለክልሉ የተለያዩ አካባቢዎች ተስማሚ የሆኑትን በመምረጥ እየሰራ ይገኛል ብለዋል፡፡ 

የምግብ ዋስትና እና የአመጋገብ ሁኔታን በተሻለ ሁኔታ ለማንፀባረቅ ተጨማሪ ሀብቶች መሰብሰብ ያስፈልጋቸዋል፡፡ዳይሬክተሩ ቀደም ባሉት ዓመታት የግጦሽ ቦታዎች (መሬቶች) ሰፊ የነበሩ መሆናቸውን አውስተው ከእርሻ መስፋፋት እና ከህዝብ መጨመር ጋር ተያይዞ የግጦሽ ቦታዎች ውስን እየሆኑ የመጡበት ሁኔታ ተፈጥሯል ብለዋል፡፡ አርሶ አደሩ በራሱ ትንሽ ቦታ (መሬት) ከፍተኛ ምርት መስጠት የሚችሉ የተሻሻለ የመኖ ዝርያዎች በማልማትና እንስሳቱን በመመገብ የእንስሳት ምርትና ምርታማነትን መጨመር ካልተቻለ የምግብ ዋስትናን ማረጋገጥም ሆነ የአርሶ አደሩን የኑሮ ሁኔታ ማሻሻል አይቻልም ብለዋል፡፡ ከዚህ አንፃር የምርምር ማዕከሉ ከፍተኛ ምርት መስጠት የሚችሉ፤ በንጥረ-ነገር ይዘታቸው የተሻሉ የመኖ ዝርያዎች ከውጭም ሆነ ከአገር ውስጥ ያሉትን በማስመጣት፣ በማጥናት፣ በማላመድ ለአርሶ አደሮች በማስተዋወቅ አርስ አደሮችም እነኝህ የተሻሻሉ የመኖ ዝርያዎች ለእንስሳት ምርትና ምርታማነት የተሻለ ፋይዳ እንዳላቸው ፍላጎት እንዲኖራቸውና እንዲጠቀሙ የማድረግ ስራዎች መሰራታቸውን ተናግረዋል፡፡

በተጨማሪም የምርምር ፊዚካል ፋሲሊቲ፣ መዋዕለ ንዋይና የሰዉ ሀብት አቅም ግንባታ በማጠናከር ማዕከሉ ችግር ፈች ምርምሮችን በማከናወን ቴክኖሎጂዎችን ለተጠቃሚው ተደራሽ ለማድረግ ሰፊ ጥረት እየተደረገ መሆኑን የማዕከሉ ዳይሬክተር ገልፀዋል፡፡ ማዕከሉ በ2009 ዓ.ም ከክልሉ መንግስት በተገኘ የበጀት ድጋፍ ዘመናዊ የእንስሳት መኖ ማቀነባበሪያ ማሽን (በሰዓት 30 ኩንታል ፈጭቶና አደባልቆ ማዉጣት የሚችል)፤ በአንዴ 76800 እንቁላል መያዝ የሚችል ዘመናዊ የጫጩት ማስፈልፈያ ኢንኩቤተር፤ የተሻሻሉ የእንቁላል ጣይና የስጋ ዶሮ መሰረተ-ርቢ ዘመናዊ ፋሲሊቲዎችን ከውጭ አገር በማስመጣት እያሟላ እንደሆነ ተናግረዋል፡፡

አርሶ አደር በላይነህ አያሌው በምዕ/ጎጃም ዞን በቡሬ ዙሪያ ወረዳ የደንቡን ቀበሌ ነዋሪ ሲሆኑ የአንዳሳ እንስሳት ምርምር ማዕከል የአካባቢውን የመኖ ምርታማነት ለማሻሻልና አርሶ አደሩን ተጠቃሚ ለማድረግ ለ24 አርሶ አደሮች ስልጠና በመስጠት በአርሶ አደር ማሰልጠኛ ማዕከል ምርምር ስራውን ከጀመሩ አራት አርሶ አሮች መካከል አንዱ ናቸው፡፡ እንደ አርሶ አደሩ ገለፃ ቴክኖሎጂውን ለመቀበል መጀመርያ ስጋት እንደነበረባቸው ተናግረው ከጊዜ ሂደት በኃላ የምርምር ስራ ከተከናወነባቸው የእንስሳት መኖ አይነቶች ማለትም ዝሆኔ ሳር፣ ዲሾ፣ የላም አተር እና ጣፋጭ ግብጦ ውስጥ የዝሆኔ ሳር እና ዲሾ የተባሉ የመኖ ዝርያዎች የዝሆኔ /በሄ/ር 10 ቶን/ እንሚሰጥ እና በአመትም ለ6 ጊዜ ያህል እንደሚታጨድ እንዲሁም የዲሾ ሣር /በሄ/ር 7 ቶን/ እንሚሰጥ እና በአመትም ለ4 ጊዜ ያህል መታጨድ እንደሚችል በመረዳት በዚህ ዓመት በፊት ከነበረው መሬት በመጨመር የተሸሻሉ የዝሆኔ እና ዲንሾ የመኖ ዝርያዎችን በማልማት እንሰሳቶቹን በመመገብ ምርታማነታቸውን መጨመር እንደቻለ ተናግሯል፡፡ የዝሆኔ ሳር በሄክታር የሚሰጠው ምርት ከፍተኛ ስለሆነ የግጦሽ ቦታውን ሙሉ በሙሉ በመተካት በቀጣይ በእንስሳት ሀብት ልማት ላይ በመሳተፍ በተላይም በወተትና በከብት ማድለብ ስራ ላይ ለመሰማራት ከፍተኛ ፍላጎቱና መነሳሳቱ እንዳላቸው አክለው ተናግረዋል ፡፡

በመስክ ቀናት ላይ ከግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት ሃላፊዎች፣ ተመራማሪዎችና ባለሙያዎች፣ ከግብርና እድገት ፕሮግራም II ሃላፊዎችና ባለሙያዎች፣ ከአንዳሳ እንስሳት ምርምር ማዕከል ሃላፊዎች፣ ተመራማሪዎች እና ባለሙያዎች፣ ከክልሉ እንስሳት ሃብት ኤጀንሲ ሃላፊዎች፣ ከዞን እንስሳት ሃብት ተጠሪ ጽ/ቤት፣ ከወረዳ እንስሳት ሃብት ተጠሪ ጽ/ቤት ሃላፊዎች እንዲሁም ከደንቡን ቀበሌ ጥሪ የተደረገላቸው አርሶአደሮች በመስክ ቀናት ላይ ተሳታፊ ሆነዋል፡፡

የአማራ ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት የመስኖና ደን ምርምር አጀንዳዎች ቀረፃ እና የተጠናቀቁ ሙከራዎች ግምገማ አውደጥናት ከጥቅምት 10-13/2019 ዓ.ም በኢንስቲትዩቱ የመሰብሰቢያ አዳራሽ መካሄዱን አስታወቀ

አውደ ጥናቱን በንግግር የከፈቱት የአማራ ክልል ግብርና ምርምር ኢንስቲትዩት ዋና ዳይሬክተር ዶ/ር ጥላዩ ተ/ወልድ እንደተናገሩት የአማራ ክልል ከሀገሪቱ 35 ፐርሰንት(%) የሆነውን የግብርና ምርት የሚያበረክትና በውሃ ሃብት ልማት እና በሌሎች ብዝሃህይወት ሃብቱ ባለፀጋ መሆኑን ተናግረዋል፡፡ ኢትዮጵያ የአፍሪካ የውሃ ማማ እንደመሆኗ መጠን አማራ ክልልም የኢትዮጵያ የውሃ ማማ መሆኑን የተናገሩት ዳይሬክተሩ ዓመቱን በሙሉ ብዙ የሚፈስሱ ወንዞች ቢኖሩም በአግባቡ ጥቅም ላይ እንዳልዋሉ ተናግረዋል፡፡

ክልሉ የበርካታ ብዝሀ ሕይወት፣ የተለያዩ መልካ ምድራዊ ስፍራዎች ፣ ከ4.4 ሚሊዮን ሄክታር በላይ የሚታረስ መሬት ከዚህ ውስጥ አንድ አራተኛው ለመስኖ አመች የሆነ፣ ለደን ልማት የሚውሉ በርካታ የደን ሀብቶች (የተፈጥሮ ደን፣ የቆላና በረሃ ደን (ሙጫ እና ዕጣን)፣ የቀርከሃ ዛፍ፣ ከፍተኛ የተማረ የሰው ሀይል እና ታታሪ አርሶአደሮዎች ሁሉ መገኛ መሆኑን አክለው ተናግረዋል፡፡ ለግብርና እና ለደን-ተኮር ልማት እንዲሁም ለኢንቨስትመንት ክልሉ ተስማሚ መሆኑን ጠቅሰው የአግሮ ፕሮሰሲንግ፣ የግብርና ኢንዱስትሪ ፓርኮች እንዲሁም አንዳንድ የደን ምርቶች ማቀነባበሪያ ኢንዱስትሪዎች በክልሉ የተለያዩ አካባቢዎች እየተቋቋሙ እንደሚገኙም አክለው ተናግረዋል ፡፡

የመስኖ እና የደን ልማቶች የምግብ ዋስትና ለማረጋገጥ ፣ ከውጭ የሚገባውን ለማስቀረት (የደን ምርቶች፣ ዘይት፣ ስንዴ ወዘተ)፤ ወደ ውጭ የሚላኩ ምርቶችን ለማምረት እና ለአገር ውስጥ ግብርና ኢንዱስትሪ ግብዓት ምንጭ መሆናቸውን ገልፀዋል፡፡ ለመስኖ እና ለደን ቴክኖሎጂዎችን ማመንጨት (ማፍለቅ) እና ማላመድ በዝቅተኛ ደረጃ የሚኖሩ አርሶ አደሮችን ህይወት ለመለወጥ እና የኑሮ ሁኔታቸውን ለማሻሻል እንዲሁም አካባቢን ለመከላከል አስፈላጊ መሆኑንም ተናግረዋል፡፡

አዳዲስ ትልልቅ ፣ መካከለኛና አነስተኛ የመስኖ ልማት ግንባታዎች መገንባታቸውን ተከትሎ በመስኖ የሚለማው አካባቢ ከጊዜ ወደ ጊዜ እየጨመረ መምጣቱን አውስተው የዓለም የግብርና ልማት ተራድኦ ድርጅት (IFAD) እና የግብርና ዕድገት ፕሮግራም/AGP/ የርብ እና መገጭ ግድቦች እንዲሁም ሌሎች በርካታ ትናንሽ ግድቦችም በመገንባት የመስኖ አቅርቦትና አጠቃቀም የማሻሻል፤ ቴክኖሎጂዎችን በመጠቀም ምርትን የማሳደግና ድህነትን ለመዋጋት ድጋፍ እያደረጉ እንደሚገኙም ተናግረዋል፡፡

የመስኖ ልማትን ማስፋፋት በዓመት አንድ ጊዜ በዝናብ ከሚገኘው የግብርና ምርት በተጨማሪ በአጠቃላይ ምርትን ማሳደግ ስለሚያስችል ጠቀሜታው የጐላ ሲሆን የተሻሻሉ አሰራሮችንና ቴክኖሎጅዎችን በመጠቀም ዘለቄታዊ የሆነ የግብርና ምርት እድገትን ማስገኘት ያስችላል ብለዋል፡፡ ለዚህ ዓላማ መሳካትም የተቀናጀ የመስኖ ምርምር ማካሄድ የተሻሻሉ አሰራሮችንና ቴክኖሎጅዎችን ለማመንጨት ወሳኝ ሚና ይኖረዋል፡፡ ከዚህ አንፃር መንግስታዊም ሆኑ መንግስታዊ ያልሆኑ ድርጅቶች፣ አርሶ አደሮች እና የኤክስቴንሽን ኤጀንሲዎች የቴክኖሎጂ ፍላጎት እየጨመረ በመምጣቱ በዝናብ ወቅት ከሚመረቱ የሰብል ዓይነቶች በተጨማሪ በመስኖ ሊመረቱ የሚችሉ ሌሎች የሰብል አይነቶችን ለማምረት እንዲሁም ከፍተኛ ምርት ሊሰጡ የሚችሉና በገበያ ተፈላጊ የሆኑ የሰብል ዝርያዎችን፤ በመስኖ ለሚለሙ የሰብልና መኖ ዝርያዎች የተሻሻሉ የውሃ አጠቃቀምና የመስኖ ውሃ ማጠጫ ጊዜን፤ ውሃ ቆጣቢ የሆነ ዓመታዊ የሰብል አመራረትና የሰብል ፈረቃ ስርዓትን እንዲሁም ለገበያ አዋጭ የሆነ የመስኖ ግብርና ስርዓትን ፤ ለእንስሳት ምርት ማነቆ የሆነውን የመኖ እጥረት ከመሰኖ አውታሮችና ከሰብል አመራረት ስርዓት ጋር በማጣመር የእንስሳት ምርት ለማሳደግ የሚያስችል መፍትሄ ለመፈለግ፤ ባህላዊ እና ዘመናዊ የመስኖ ልማት አውታሮች ውጤታማነታቸውንና የሚያስከትሉትን ስነ ምህዳራዊና ኢኮኖሚያዊ ተጽዕኖዎችን ለመለየትና ወቅቱን የጠበቀ መፍትሄ ለመሻት፤ በቅድመና ድህረ ምርት የሚከሰቱ የምርት መጠንና የምርት ጥራት ችግሮችን ለማሻሻል የተሻሻሉ ቴክኖሎጅዎችን ወደ ተጠቃሚ ለማድረስ የሚያስችሉ የቴክኖሎጅ ሽግግር ስርዓቶችን ለመዘርጋት የምርምር ስራዎች ተሰርተዋል፤ በመሰራትም ላይ ናቸው ብለዋል፡፡

በደን ልማት ዘርፍ የእንጨት እና እንጨት-ነክ ያልሆኑ ምርቶች እንዲሁም በአጠቃላይ ሥነ-ምህዳራዊ የአገልግሎት ፍላጎቶች በርካታ መሆናቸውን አውስተው እንደ ምዕራብ ጎጃም፣ አዊ እና ሌሎች የክልሉ ዞኖች የሚኖሩ አርሶ አደሮች ለእነዚህ ፍላጎቶች ደን በመትከል ምላሽ እየሰጡ ቢሆንም እየጨመረ የመጣው ፍላጎት በሰው ሰራሽ እና በተፈጥሮ ደኖች ላይ ከባድ ጫና እየፈጠረ መሆኑን ገልፀዋል፡፡ ስለዚህ ይህን ችግር ለመቅረፍና ፍላጎቶችን ለማሟላት ዕፅዋቶችን የማልማት እና ብዝሀ- ህይወትን ወደ ነበረበት ለመመለስ እንዲሁም ግብርናን ዘላቂ ለማድረግ ቴክኖሎጂዎችን በማውጣት ረገድ ሰፊ የደን ምርምር ሥራ ይጠብቀናል ብለዋል፡፡ ለእነዚህ ፍላጎቶች ምላሽ ለመስጠት የአጭር እና የረጅም ጊዜ የምርምር ዕቅድ እንዲሁም ለመሠረተ ልማት እና ለሰብአዊ ሀብት ልማት የሚውል አጠቃላይ ስትራቴጂ ያስፈልጋል ብለዋል፡፡ በዚህ አግባብ የግብርና ልማት ችግሮች እና የክልሉ መንግስት የልማት ፍላጐት በሆኑት ዙሪያ የምርምር አጀንዳዎችን በመቅረፅ፤ ዕቅዶቹንም ገምግሞ በማጽደቅ ወደ ተግባር ማሸጋገር ይገባል ብለዋል፡፡

በመጨረሻም ዋና ዳይሬክተሩ ሁሉንም ተሳታፊዎች በተለይም ለምርምሩ ውጤት መሳካት የበኩላቸውን አስተዋፅኦ ላበረከቱት ተመራማሪዎች እና ከአ.አ ድረስ በመምጣት የክልሉ ምርምር ግምገማ አካል ለሆኑት ምስጋና አቅርበዋል::

በአውደ ጥናቱ የመጀመሪያ ቀን በ3 የተለያዩ ርዕሰ ጉዳዮች በተጋባዠ እንግዶች ጥናታዊ ፁሁፎች ከቀርቡ በኋላ ዶ / ር ኤርሚያስ አባተ የግብርና ምርምር ኢንስቲቱት ም/ዋ/ዳይሬክተር የሆኑት በቀረቡ ጥናታዊ ፁሁፎች ላይ አስፈላጊ የሆኑ አስተያየቶችን እና ግልፅ ያልሆኑ ጥያቄዎችን እንዲያነሱ ለተሳታፊዎቹ ዕድል ሰጥተዋል፡፡ በዚህ ረገድ የተለያዩ አስተያየቶች እና ጥያቄዎች በተሳታፊዎች ቀርበው ለተነሱ አስተያይቶችና ጥያቄዎች በአቅራቢዎች ተገቢው ምላሽ ተሰጧል፡፡

አውደ ጥናቱ በኢንስቲትዩቱ ስር በሚገኙት የምርምር ማዕከላት አማካኝነት በተለያዩ ዘርፎች ማለትም በሰብል፣ በእንስሳት፣ በአፈርና ውሃ፣ በደን እና በሶሺዮ-ኢኮኖሚክስ ተከፍለው የምርምር ስራዎች የተገመገሙ ሲሆን በሰብል 59 ሙከራዎች ቀርበው 44 የፀደቁ፣ በአፈርና ውሃ 48 ቀርበው 24 የጸደቁ፣ በእንስሳት ከ22 ሙከራዎች 21 የፀደቁ፣ በደን ከ81 ሙከራዎች ውስጥ 66 የፀደቁ፤ በሶሺዮ-ኢኮኖሚክስና ኤክስቴንሽን ዘርፍ ከ37 ሙከራዎች ውስጥ 30 ፀድቀዋል፡፡ በቴክኖሎጂ ብዜትና ዘር ምርምር በቅድመ- መስራች በ1.7ሄክታር ንፁህ ዘር 13.5 ኩንታል፤ በመስራች በ 1.58 ሄክታር ንፁህ ዘር 28.1 ኩንታል፤ በአባዥ ዘር በ6.3 ሄክታር 87.58 ኩንታል መባዛቱ በአውደጥናቱ ተገምግሟል፡፡

በአውደ ጥናቱ ከፍተኛ ሳይንቲስቶች ፣ ከዩኒቨርሲቲ የመጡ መምህራን፣ ከዓለም አቀፍ ፣ ከፌዴራል እና ከክልል ምርምር ተቋማት የመጡ ተመራማሪዎች ፣ ከግብርና ትራንፎርሜሽን ኤጀንሲ፣ ከጀርመን ተራድዕ ድርጅት፣ ከአማራ መልሶ ማቋቋምና ልማት ድርጅት፣ ከቆጋ መስኖ ልማት ጽ/ቤት፣ ከአነስተኛ ጥቃቅን መስኖ ልማት ድጋፍ ድርጅት፣ ከግብርና ቢሮ፣ ከአማራ ውሃ፣ መስኖና ኤሌክትሪክ ቢሮ ከዓባይ ተፋሰስ ባለስልጣንየመጡኃላፊዎችእናባለሙያዎችተሳትፈዋል፡፡